Nếu làm oan người vô tội thì Nhà nước phải bồi thường thiệt hại cho họ. Đây trở thành nguyên tắc cơ bản của tố tụng hình sự.
Công ước về quyền dân sự và chính trị 1966 quy định: “Khi một người qua một quyết định chung thẩm bị kết án về một tội hình sự sau đó bản án bị hủy bỏ hoặc nếu người đó, lại được tuyên vô tội...thì người đó theo luật có quyền yêu cầu được bồi thường...”
Căn cứ pháp lý bảo đảm quyền được bồi thường của người bị thiệt hại trong hoạt động tố tụng hình sự
Bảo đảm quyền được bồi thường của người bị thiệt hại trong hoạt động tố tụng hình sự tại điều 31 trong Bộ luật Tố tụng hình sự năm 2015. Như sau:
“1. Người bị giữ trong trường hợp khẩn cấp, người bị bắt, bị tạm giữ, tạm giam, khởi tố, điều tra, truy tố, xét xử, thi hành án oan, trái pháp luật có quyền được bồi thường thiệt hại về vật chất, tinh thần và phục hồi danh dự.
Nhà nước có trách nhiệm bồi thường thiệt hại và phục hồi danh dự, quyền lợi cho người bị giữ trong trường hợp khẩn cấp, người bị bắt, bị tạm giữ, tạm giam, khởi tố, điều tra, truy tố, xét xử, thi hành án oan, trái pháp luật do cơ quan, người có thẩm quyền tiến hành tố tụng gây ra.
2. Người khác bị thiệt hại do cơ quan, người có thẩm quyền tiến hành tố tụng gây ra có quyền được Nhà nước bồi thường thiệt hại.”
Công ước về quyền dân sự và chính trị 1966 quy định: “Khi một người qua một quyết định chung thẩm bị kết án về một tội hình sự sau đó bản án bị hủy bỏ hoặc nếu người đó, lại được tuyên vô tội...thì người đó theo luật có quyền yêu cầu được bồi thường...”.
Luật tố tụng hình sự Việt Nam năm 2015 cũng quy định nhiệm vụ cơ quan tiến hành tố tụng, người tiến hành tố tụng là không bỏ lọt tội phạm đồng thời không làm oan người vô tội. Nếu làm oan người vô tội thì Nhà nước phải bồi thường thiệt hại cho họ. Đây trở thành nguyên tắc cơ bản của tố tụng hình sự.
Đối tượng được bảo đảm quyền được bồi thường của người bị thiệt hại trong hoạt động tố tụng hình sự
Trước hết là người bị thiệt hại do bị oan. Theo từ điển Tiếng Việt, “oan” là tính từ chỉ một người bị quy tội không đúng, phải chịu sự trừng phạt một cách sai trái.
Người bị oan trong tố tụng hình sự và được bảo đảm quyền bồi thường thiệt hại là?
Người bị giữ trong trường hợp khẩn cấp, người bị bắt, người bị tạm giữ mà có quyết định của cơ quan có thẩm quyền trong hoạt động tố tụng hình sự hủy bỏ quyết định tạm giữ vì người đó không thực hiện hành vi vi phạm pháp luật;
Người bị tạm giam, người đã chấp hành xong hoặc đang chấp hành hình phạt tù có thời hạn, tù chung thân, người đã bị kết án tử hình, người đã thi hành án tử hình mà có bản án, quyết định của cơ quan có thẩm quyền trong hoạt động tố tụng hình sự xác định người đó không thực hiện hành vi phạm tội.
Người bị khởi tố, truy tố, xét xử, thi hành án không bị tạm giữ, tạm giam, thi hành hình phạt tù có thời hạn mà có bản án, quyết định của cơ quan cọ thẩm quyền trống hoạt động tố tụng hình sự xác định người đó không thực hiện hành vi phạm tội.
Người bị khởi tố, truy tố, xét xử về nhiều tội trong cùng một vụ án, đã chấp hành hình phạt từ mà sau đó có bản án, quyết định của cơ quan có thẩm quyền trong hoạt động tố tụng hình.
Sự xác định người đó không phạm một hoặc một số tội và hình phạt của những tội còn lại ít hơn thời gian đã bị tạm giam, chấp hành hình phạt tù thì được bồi thường thiệt, hại tương ứng với thời gian đã bị tạm giam, chấp hành hình phạt tù vượt quá so với mức hình phạt của những tội mà người đó phải chấp hành.
Người bị khởi tố, truy tố, xét xử về nhiều tội trong cùng một vụ án và bị kết án tử hình nhưng chưa thi hành mà sau đó có bản án, quyết định của cơ quan có thẩm quyền trong hoạt động tố tụng hình sự xác định người đó không phạm tội bị kết án tử hình.
Và tổng hợp hình phạt của những tội còn lại ít hơn thời gian đã bị tạm giam thì được bồi thường thiệt hại tương ứng với thời gian đã bị tạm giam vượt quá so với mức hình phạt chung cùa những tội mà người đó phải chấp hành.
Người bị xét xử bằng nhiều bản án, Tòa án đã tổng hợp hình phạt của nhiều bản án đó, mà sau đó có bản án, quyết định của cơ quan có thẩm quyền trong hoạt động tố tụng hình sự xác định người đó không phạm một hoặc một số tội và hình phạt của những tội còn lại ít hơn thời gian đã bị tạm giam, chấp hành hình phạt tù thì được bồi thường thiệt hại tương ứng với thời gian đã bị tạm giam, chấp hành hình phạt tù vượt quá sọ với mức hình phạt của những tội mà người đó phải chấp hành.
Cơ quan, tổ chức bảo đảm quyền bồi thường của người bị thiệt hại
Ngoài người bị oan, người khác bị thiệt hại do cơ quan, người có thẩm quyền tiến hành tố tụng gây ra có quyền được Nhà nước bồi thường thiệt hại.
Đó là những tổ chức, cá nhân có tài sản bị thiệt hại do việc thu giữ, tạm giữ, kê biên, tịch thu, xử lý trái pháp luật trong quá trình giải quyết vụ án hình sự.
Nhà nước khắc phục toàn bộ hay một phần thiệt hại vật chất hay tinh thần, bằng việc đền bù một khoản tiền mà qua thương lượng, người bị oan và cơ quan có trách nhiệm bồi thường cho là tương xứng với thiệt hại đã xảy ra hay theo phán quyết của Tòa án cho việc đã tạm giữ, tạm giam, khởi tố, truy tố, kết án và thi hành án oan đối với họ.
Khuyến nghị của Công ty Luật TNHH Everest:
- Bài viết được luật sư, chuyên gia của Công ty Luật TNHH Everest thực hiện nhằm mục đích nghiên cứu khoa học hoặc phổ biến kiến thức pháp luật, hoàn toàn không nhằm mục đích thương mại.
- Bài viết có sử dụng những kiến thức hoặc ý kiến của các chuyên gia được trích dẫn từ nguồn đáng tin cậy. Tại thời điểm trích dẫn những nội dung này, chúng tôi đồng ý với quan điểm của tác giả. Tuy nhiên, quý Vị đây chỉ nên coi đây là những thông tin tham khảo, bởi nó có thể chỉ là quan điểm cá nhân người viết.
- Trường hợp cần giải đáp thắc mắc về vấn đề có liên quan, hoặc cần ý kiến pháp lý cho vụ việc cụ thể, Quý vị vui lòng liên hệ với chuyên gia, luật sư của Công ty Luật TNHH Everest qua Tổng đài tư vấn pháp luật 19006198, E-mail: [email protected].
Bình luận