Việc xét xử trực tiếp, bằng lời nói và liên tục được quy định tại điều 250 Bộ luật Tố tụng hình sự năm 2015 (có hiệu lực pháp lý từ ngày 01/01/2019).
Theo quy định của Bộ luật tố tụng hình sự, xét xử trực tiếp là "Hội đồng xét xử phải trực tiếp xác định những tình tiết của vụ án bằng cách hỏi, nghe ý kiến của bị cáo, bị hại, đương sự hoặc người đại diện của họ, người làm chứng, người giám định, người khác tham gia phiên tòa được Tòa án triệu tập; xem xét, kiểm tra tài liệu, chứng cứ đã thu thập; công bố biên bản, tài liệu và tiến hành hoạt động tố tụng khác để kiểm tra chứng cứ; nghe ý kiến của Kiểm sát viên, người bào chữa, người bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của bị hại, đương sự".
Căn cứ pháp lý theo điều 250 Bộ luật Tố tụng hình sự năm 2015 quy định về việc xét xử trực tiếp, bằng lời nói và liên tục thì:
“1. Việc xét xử được tiến hành bằng lời nói.
Hội đồng xét xử phải trực tiếp xác định những tình tiết của vụ án bằng cách hỏi, nghe ý kiến của bị cáo, bị hại, đương sự hoặc người đại diện của họ, người làm chứng, người giám định, người khác tham gia phiên tòa được Tòa án triệu tập; xem xét, kiểm tra tài liệu, chứng cứ đã thu thập; công bố biên bản, tài liệu và tiến hành hoạt động tố tụng khác để kiểm tra chứng cứ; nghe ý kiến của Kiểm sát viên, người bào chữa, người bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của bị hại, đương sự.
2. Việc xét xử được tiến hành liên tục, trừ thời gian nghỉ và thời gian tạm ngừng phiên tòa.”
Nguyên tắc xét xử trực tiếp
Xét xử trực tiếp là trực tiếp xem xét những chứng cứ của vụ án, chứ không chỉ là căn cứ vào hồ sơ. Điều này còn có tác dụng kiểm tra tính chân thực của những tài liệu do cơ quan điều tra, Viện kiểm sát thu thập trong quá trình điều tra truy tố, góp phần phát hiện những vi phạm trong hoạt động điều tra truy tố của các cơ quan tiến hành tố tụng, đảm bảo tình chân thực và khách quan trong quá trình giải quyết vụ án.
Nguyên tắc xét xử trực tiếp được thực hiện bằng cách hỏi và nghe ý kiến của bị cáo, người bị hại, nguyên đơn dân sự, bị đơn dân sự, người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan đến vụ án,... xem xét các vật chứng và nghe lời bào chữa của người bào chữa.
Nguyên tắc này đòi hỏi sự có mặt của các bị cáo và những người tham gia tố tụng tại phiên tòa và trong những trường hợp họ vắng mặt thì phải hoãn phiên tòa.
Tuy nhiên, nếu việc vắng mặt của họ không ảnh hưởng đến việc xác định sự thật của vụ án, họ cũng đã có lời khai và được công bố tại phiên tòa để mọi người cùng nghe, để Tòa án có thể trực tiếp kiểm tra lại các chứng cứ để xét xử vụ án được chính xác, vì vậy điều luật cũng chỉ rõ Tòa án " xem xét, kiểm tra tài liệu, chứng cứ đã thu thập; công bố biên bản, tài liệu và tiến hành hoạt động tố tụng khác để kiểm tra chứng cứ; nghe ý kiến của Kiểm sát viên, người bào chữa, người bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của bị hại, đương sự".
Nguyên tắc xét xử trực tiếp phải được chấp hành nghiêm chỉnh thì việc mở phiên tòa mới có ý nghĩa và mới đảm bảo được việc xử lý vụ án được chính xác.
Nguyên tắc này cũng đảm bảo tính độc lập xét xử của Tòa án, vì Tòa án dựa vào kết quả của phiên tòa và có quyền xét xử khác với ý kiến của cơ quan điều tra, viện kiểm sát.
Chính vì vậy, Tòa án phải kiểm tra một cách đầy đủ và khách quan các chứng cứ buộc tội cũng như các chứng cứ gỡ tội và tôn trọng quyên bào chữa của bị cáo. Tránh việc xét hỏi một cách qua loa, không muốn cho bị cáo khai khác với hồ sơ hoặc trái với dự định xét xử đã định trước.
Tòa án vi phạm nguyên tắc xét xử trực tiếp cũng đồng nghĩa với vi phạm nguyên tắc "Xác định sự thật khách quan của vụ án" và nguyên tắc "tính bảo vệ quyền bào chữa của bị cáo". Vì thế, toàn bộ bản án sẽ bị hủy hoặc sẽ bị hủy một phần nếu sự vi phạm chỉ ảnh hưởng đến một phần của bản án.
Xét xử vụ án bằng lời nói
Xét xử vụ án bằng lời nói thể hiện ở chỗ bị cáo, người bị hại, nguyên đơn dân sự, bị đơn dân sự người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan đến vụ án, giám định viên khai,... báo và trình bày miệng với Hội đồng xét xử.
Bởi, chỉ bằng lời nói thì người ta mới trình bày được suy nghĩ và nhận xét của mình. Vì vậy, chỉ có thể xét xử vụ án bằng cách nghe những lời khai về chứng cứ buộc tội, chứng cứ gỡ tội và yêu cầu của người có quyền lợi, nghĩa vụ được giải quyết trong vụ án,... Việc tranh luận giữa kiểm sát viên với Luật sư cũng được thực hiện bằng miệng; nếu có người vắng mặt thì Tòa án phải công khai lời khai của họ tại cơ quan điều tra cũng như các tài liệu khác tại phiên tòa.
Xét xử liên tục
Xét xử liên tục là việc Tòa án xét xử một vụ án từ lúc khai mạc phiên tòa đến khi tuyên bản án phải diễn ra một cách liên tục, trừ thời gian nghỉ cần thiết (nghi giữa buổi, nghỉ trưa, nghỉ đêm, nghỉ lễ tết).
Thời gian nghị án cũng là thời gian Tòa án vẫn làm việc và thời gian này dài hay ngắn tùy thuộc theo từng vụ án. Việc xét xử liên tục đảm bào cho Tòa án tập trung tư tưởng vào một vụ án và những người tham dự phiên tòa cũng có điều kiện theo dõi việc xét xử một cách dễ dàng, đầy đủ.
Để đảm bảo xét xử liên tục, các thẩm phán và hội thẩm nhân dân phải có mặt liên tục tại phiên tòa để nắm vững các tình tiết của vụ án. Vì vậy, trong trường hợp có người không tiếp tục tham gia xét xử được thì việc thay thế phải theo quy định của pháp luật.
Khuyến nghị của Công ty Luật TNHH Everest:
1. Bài viết được luật sư, chuyên gia của Công ty Luật TNHH Everest thực hiện nhằm mục đích nghiên cứu khoa học hoặc phổ biến kiến thức pháp luật, hoàn toàn không nhằm mục đích thương mại.
2. Bài viết có sử dụng những kiến thức hoặc ý kiến của các chuyên gia được trích dẫn từ nguồn đáng tin cậy. Tại thời điểm trích dẫn những nội dung này, chúng tôi đồng ý với quan điểm của tác giả. Tuy nhiên, quý Vị đây chỉ nên coi đây là những thông tin tham khảo, bởi nó có thể chỉ là quan điểm cá nhân người viết.
3. Trường hợp cần giải đáp thắc mắc về vấn đề có liên quan, hoặc cần ý kiến pháp lý cho vụ việc cụ thể, Quý vị vui lòng liên hệ với chuyên gia, luật sư của Công ty Luật TNHH Everest qua Tổng đài tư vấn pháp luật 19006198, E-mail: [email protected].
Bình luận