Cấu thành tội lợi dụng chức vụ, quyền hạn giam, giữ người trái pháp luật

Điều 303 Bộ luật Hình sự năm 1999 sửa đổi, bổ sung năm 2009 quy định về tội lợi dụng chức vụ, quyền hạn giam, giữ người trái pháp luật như sau: “1. Người nào lợi dụng chức vụ, quyền hạn không ra quyết định hoặc không chấp hành quyết định trả tự do cho người được trả tự do theo quy định của pháp luật, thì bị phạt tù từ sáu tháng đến ba năm. 2. Phạm tội gây hậu quả nghiêm trọng thì bị phạt tù từ hai năm đến bảy năm. 3. Phạm tội gây hậu quả rất nghiêm trọng hoặc đặc biệt nghiêm trọng, thì bị phạt tù từ năm năm đến mười năm. 4. Người phạm tội còn bị cấm đảm nhiệm chức vụ nhất định từ một năm đến năm năm”.


Như vậy, tội lợi dụng chức vụ, quyền hạn giam, giữ người trái pháp luật là hành vi của người có chức vụ, quyền hạn đã cố ý không ra quyết định trả tự do hoặc cố ý không chấp hành quyết định trả tự do cho người được trả tự do theo quy định của pháp luật. Tội lợi dụng chức vụ, quyền hạn giam, giữ người trái pháp luật có cấu thành tội phạm như sau:

1. Khách thể của tội phạm

Tội phạm này xâm phạm đến sự hoạt động đúng đắn của cơ quan thi hành án, quyền và lợi ích của công dân.

2. Chủ thể của tội phạm

Chủ thể của tội phạm này là chủ thể đặc biệt. Ngoài việc phải đáp ứng yêu cầu về độ tuổi (từ đủ 16 tuổi trở lên) và năng lực trách nhiệm hình sự, người phạm tội của chủ thể này phải là người có chức vụ, quyền hạn trong việc bắt giữ hay trả tự do cho người bị giam, bị giữ như: Viện trưởng, phó viện trưởng viện kiểm sát nhân dân; Chánh án, Phó chánh án Toà án nhân dân,…

3. Mặt khách quan của tội phạm

Tội phạm này chỉ đòi hỏi người phạm tội có hành vi khách quan là hành vi dưới dạng không hành động sau:

- Không ra quyết định trả tự do cho người được trả tự do theo quy định của pháp luật: là trường hợp người có đủ thẩm quyền và có đủ căn cứ pháp lý để ra quyết định trả tự do cho người đang bị giam, giữ nhưng đã không ra quyết định trả tự do cho người đó.

- Không thực hiện quyết định trả tự do cho người được trả tự do theo quy định của pháp luật: là trường hợp người có trách nhiệm thi hành các quyết định trả tự do cho người bị giam, giữ đã không thực hiện quyết định trả tự do của cấp có thẩm quyền.

Đối tượng của hành vi phạm tội của tội này là người được trả tự do theo quy định của pháp luật. Như trường hợp đã hết thời gian tạm giam, tạm giữ,….

4. Mặt chủ quan của tội phạm

Tội lợi dụng chức vụ, quyền hạn giam, giữ người trái pháp luật được thực hiện với lỗi cố ý. Động cơ phạm tội của việc không ra quyết định hoặc không thực hiện quyết định trả tự do cho người bị giam, giữ có thể khác nhau nhưng đây không phải là dấu hiệu định tội.