Bản chất ý nghĩa của quyền kháng cáo trong tố tụng hình sự Việt Nam

Tư pháp hình sự là lĩnh vực hoạt động đặc thù của Nhà nước thông qua các cơ quan có thẩm quyền của mình nhằm thực hiện quyền tư pháp. Lĩnh vực hoạt động này mang tính phức tạp và nhạy cảm, bởi nó động chạm trực tiếp đến các quyền và tự do dân chủ (kể cả tính mạng) của công dân. Mọi sai lầm dù lớn hay nhỏ xảy ra trong quá trình xử lý tội phạm và người phạm tội đều dẫn đến những hậu quả nghiêm trọng, thậm chí, không thể khắc phục được. Bởi vậy, việc đề ra các hình thức, phương thức tối ưu để “phát hiện nhanh chóng, chính xác và xử lý nghiêm minh, kịp thời mọi hành vi phạm tội, không để lọt tội phạm, không làm oan người vô tội... bảo vệ các quyền và lợi ích hợp pháp của công dân” (Điều 1 Bộ luật Tố tụng Hình sự (BLTTHS 2003)) có ý nghĩa chính trị, pháp lý và xã hội hết sức to lớn. Một trong những phương thức như vậy là quy định và đảm bảo thực hiện có hiệu quả quyền của những người tham gia tố tụng hình sự được kháng cáo yêu cầu xét xử phúc thẩm tại Toà án cấp cao hơn. Xét xử phúc thẩm xét về bản chất là hình thức kiểm tra của Toà án cấp trên trực tiếp đối với hoạt động xét xử của Toà án cấp dưới trực tiếp nhằm phát hiện và khắc phục kịp thời những sai lầm thiếu sót có thể có trong bản án hoặc quyết định của Toà án cấp dưới trực tiếp chưa có hiệu lực pháp luật bị kháng cáo, kháng nghị. Chính vì thế mà tất cả các Nhà nước văn minh đều thừa nhận chế độ hai cấp xét xử: Xét xử sơ thẩm và xét xử phúc thẩm đối với vụ án mà chưa có bản án hoặc quyết định có hiệu lực pháp luật. Tất nhiên, xét xử phúc thẩm chỉ đặt ra khi có kháng cáo, kháng nghị đối với bản án hoặc quyết định sơ thẩm của Toà án cấp dưới trực tiếp chưa có hiệu lực pháp luật. Vì vậy kháng cáo là một trong những cơ sở để mở phiên toà phúc thẩm.